5.عقاید: شناخت خلیفه‌ی خداوند در زمین؛ احوال پیامبران و شؤون آنان

لطفا پرسش شماره 252 عقاید با موضوع «شناخت خلیفه‌ی خداوند در زمین؛ احوال پیامبران و شؤون آنان» ثبت شده توسط «هادی» در تاریخ 8 آذر 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

فرق بین نبی و رسول چیست؟ چون نقل‌های متفاوتی در این مورد وجود دارد. [آیا] پیامبر اسلام خاتم انبیا و مرسلین است؟ با تشکر

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

بسیاری از مسلمانان می‌پندارند که میان «نبی» و «رسول» تفاوتی مصداقی وجود دارد و این مبتنی بر برداشت آنان از سخن خداوند است که فرموده است: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍ وَلَا نَبِیٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّىٰ أَلْقَى الشَّیْطَانُ فِی أُمْنِیَّتِهِ» (حج/ 52)؛ «و پیش از تو هیچ رسولی یا نبیّی را نفرستادیم مگر اینکه چون آرزو کرد شیطان در آرزویش (مانعی) انداخت»، ولی حق آن است که میان «نبی» و «رسول» تفاوتی مصداقی وجود ندارد، بلکه صرفاً تفاوتی مفهومی وجود دارد و همین برای تفریق آن دو از هم در سخن خداوند کافی است؛ همچنانکه برای جمع آن دو با هم در آن کفایت می‌کند. توضیح آنکه «نبی» و «رسول» در کتاب خداوند، دارای حقیقت شرعیّه نیستند و در معنای لغوی خود استعمال شده‌اند و با این وصف، «نبی» (از ریشه‌ی نبأ) کسی است که از خداوند پیام می‌آورد و «رسول» (از ریشه‌ی رسل) کسی است که خداوند او را برای رساندن پیام فرستاده است و با این وصف، میان آن دو تفاوتی مصداقی وجود ندارد

11.مقدّمات: علم و جهل؛ موانع تحصیل علم (تقلید، تعصّب، تکبّر، خرافه‌گرایی و ...)

لطفا پرسش شماره 251 مقدّمات با موضوع «علم و جهل؛ موانع تحصیل علم (تقلید، تعصّب، تکبّر، خرافه‌گرایی و ...)» ثبت شده توسط «دانیال رزمجو» در تاریخ 8 آذر 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

با توجّه به مبنای حضرت علامه درباره‌ی عدم جواز تقلید از عالمان، لطفاً بفرمایید که حکم اعمال مقلّدین چه می‌شود؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

عمل مقلّد موجب برائت ذمّه‌ی او از تکلیف نمی‌شود؛ زیرا به معنای پیروی او از چیزی است که به آن علمی ندارد و این عملی است که خداوند از آن نهی کرده و فرموده است: «وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ ۚ» (إسراء/ 36)؛ «و از چیزی که به آن علمی نداری پیروی نکن» و با این وصف، عمل مقلّد اگرچه عنوان عبادت یا معامله‌ی شرعی داشته باشد، از آن جهت که پیروی از چیزی بدون علم است، مورد نهی خداوند است و تبعاً باطل یا حرام محسوب می‌شود.

آری، اگر مقلّد توبه کند و به شناخت احکام شرع از روی دلیل روی آورد و علم یابد که عمل او در حال تقلید مطابق با حق بوده است، اعاده‌ی آن بر او واجب نیست؛ چراکه هر چند عمل او از جهتی مورد نهی خداوند بوده، از جهتی دیگر مورد امر خداوند بوده و تحصیل علم به چند و چون امر خداوند، طریقیّت داشته است نه موضوعیّت و با این وصف، هرگاه برایش معلوم شود که مطابق با امر خداوند بوده، مجزی است ان شاء الله؛ خصوصاً با توجّه به سخن خداوند آمرزنده و مهربان که فرموده است: «إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَٰئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ ۗ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا» (فرقان/ 70)؛ «مگر کسی که توبه کند و ایمان آورد و عملی صالح انجام دهد، پس آنان را خداوند بدی‌هاشان را به خوبی‌ها تبدیل می‌کند و خداوند آمرزنده‌ای مهربان است» و این ظاهر سخن علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی است

15.اجکام:احکام مکاسب و مشاغل حرام

لطفا پرسش شماره 250 احکام با موضوع «احکام مکاسب و مشاغل حرام» ثبت شده توسط «علی هزاره» در تاریخ 6 آذر 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

سلام و خسته نباشید به تمام دوستان عزیز من علی هستم و در استرالیا زندگی می‌کنم. یک سوال شرعی داشتم. در این کشور همه‌ی مردم یک حقوق برابر دارند و دولت برای هر فردی که کار نمی‌کند و درآمد ندارد پول می‌دهد. سؤال [این است:] آیا کسی که کار می‌کند و به دولت می‌گوید که من کار نمی‌کنم تا پولی که دولت به او می‌دهد قطع نشود و یا می‌گوید که درآمدم کم است که از دولت پول بگیرد آیا این پول مشکل شرعی دارد یا خیر؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

دروغ گفتن در اسلام گناه بزرگی است؛ چنانکه خداوند فرموده است: «إِنَّمَا یَفْتَرِی الْکَذِبَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْکَاذِبُونَ» (نحل/ 105)؛ «تنها کسانی دروغ می‌بندند که به آیات خداوند ایمان ندارند و آنان هستند که دروغگویانند» و فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی مَنْ هُوَ کَاذِبٌ کَفَّارٌ» (زمر/ 3)؛ «بی‌گمان خداوند کسی که دروغگویی ناسپاس است را هدایت نمی‌کند» و این حکمی است که با عموم خود دروغ گفتن به غیر مسلمانان را در بر می‌گیرد و از این رو، پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم هرگز به مشرکان دروغ نگفت؛ تا جایی که در میان آنان به «محمّد امین» شهرت یافت و در آغاز نبوّتش به او گفتند: «ما جَرَّبْنا عَلَیْکَ کِذْباً» (صحیح البخاری، ج6، ص94؛ صحیح مسلم، ج1، ص134؛ صحیح ابن حبان، ج14، ص487؛ تاریخ الطبری، ج2، ص62)؛ «هیچ گاه از تو دروغی را تجربه نکردیم»، در حالی که خداوند فرموده است: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا» (أحزاب/ 21)؛ «هرآینه برای شما در پیامبر خداوند الگوی نیکویی برای کسی است که به خداوند و روز قیامت امید دارد و خداوند را بسیار یاد می‌کند»

4.احکام: احکام طب و تداوی

لطفا پرسش شماره 249 احکام با موضوع «احکام طب و تداوی» ثبت شده توسط «دانشجوی پزشکی» در تاریخ 23 آبان 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

در شرع اسلامی که من می‌شناسم تشریح میّت مسلمان حرام است. آیا این حکم صحیح است؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:
مسلّماً میّت مسلمان به تبع زنده‌ی او محترم است و با این وصف، هر عملی که بی‌احترامی به آن محسوب می‌شود، جایز نیست و بریدن و جدا کردن اجزاء آن بدون ضرورت یا مصلحت مرجّحه، بی‌احترامی به آن محسوب می‌شود و بنا بر نظر علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی مستوجب دیه است؛ چنانکه فرموده است: «مَنْ أَخْرَجَ قَلْبَ مَیِّتٍ أَوْ کَبِدَهُ ظُلْماً فَعَلَیْهِ ٱلدِّیَةُ»؛ «هر کس قلب یا کبد میّتی را از روی ستم خارج کند، بر عهده‌ی او دیه است» (گفتار 44 فقره‌ی 4)، ولی آیا بریدن و جدا کردن اجزاء آن در موارد ضرورت یا مصلحت مرجّحه مانند احراز قتل یا تشخیص سبب آن یا نجات جان کودکی که در شکم میّت است یا نجات جان مسلمان نیازمند به پیوند عضو، جایز است؟ بدون شک آری

3.احکام: احکام ولادت، حضانت و تربیت کودکان

لطفا پرسش شماره 248 احکام با موضوع «احکام ولادت، حضانت و تربیت کودکان» ثبت شده توسط «یاسین» در تاریخ 18 آبان 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

سلام خدمت بزرگواران زحمتکش و همچنین درود بر سرور عزیزتر از جانم جناب منصور هاشمی خراسانی

سؤالی ذهنم را مشغول کرده است خواستم در صورت امکان از جناب علامه بپرسید و جواب ایشان را برای ما بفرستید تا ان شاء الله حق برایمان روشن‌تر شود.

سؤال و «درد دلم» درباره مدارس ایران است که امروزه به نظر بنده شیطان یکی از دام‌های مهمش را در این مکان‌ها گسترانیده و تا حدود زیادی مسئولیت و زحمت بی‌تربیتی کودکان ما را به دوش زخمیش گرفته و نقش دایه دلسوزتر از مادر را برای بچه‌های ما بازی می‌کند. حقیر به امید آن که جای سالمی در بدن زخم‌خورده تربیت و تعلیم باقی مانده باشد می‌خواستم از کیفیت فساد در مدارس و دانشگاه‌ها سخن بگویم، وقتی خوب نگریستم جای سالمی در آن نیافتم تا از آن سخنی بگویم. بی شک خودتان از وضعیّت و فساد در آن‌ها بهتر از بنده آگاه هستید.

آیا با این حال جایز است فرزندان خود را بدست خود به این دام‌های ابلیس گرفتار کنیم؟! آیا این کار با زنده به گور کردن دختران عرب جاهلی فرقی می‌کند؟! آیا تعلیم خواندن و نوشتن به کودک در خانه بهتر نیست؟ چون بفرض از هر چه بگذریم و طاقت زنده بگور شدن دختران خود را داشته باشیم، کودک که مراحل مدارس شیطانی را طی می‌کند استعدادش هم کُشته می‌شود و از بین می‌رود؛ چون مثلاً استعداد کودک من در «پرورش زنبور عسل» بوده، ولی بخاطر برنامه‌ریزی شیطانی ظلمات فوق ظلمات، با پارتی یا مثلاً بدون پارتی، «مهندس شیمی» از آب درآمده که پشت میز فقط چُرت می‌زند و حال امضاء کردن یک برگه را ندارد و خواسته یا ناخواسته به مهندسان شیمی که در حال نگهداری گاو هستند ظلم می‌کند و همچنین خیانت گاودارها از شیر و ماست در خانه مردم پیدا می‌شود!

2.احکام: احکام وصیّت و ارث

لطفا پرسش شماره 247 احکام با موضوع «احکام وصیّت و ارث» ثبت شده توسط «رضا راضی» در تاریخ 8 آبان 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

چرا اگر فرزندی زودتر از پدر بمیرد فرزندان او از پدربزرگشان ارث نمی‌برند؟ این عادلانه به نظر نمی‌رسد که این ایتام چیزی ارث نبرند؟ راهکار شرعی چیست؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

بنا بر قاعده در اسلام، نوه‌ها در صورتی از جدّ خود ارث نمی‌برند که فرزندی برای وی وجود داشته باشد؛ زیرا در صورتی که فرزندی برای وی وجود داشته باشد، او به ارث بردن از پدرش سزاوارتر است تا آن‌ها به ارث بردن از جدّشان و این بر خلاف تصوّر جناب‌عالی کاملاً عادلانه به نظر می‌رسد! آری، برای او مستحبّ است در صورتی که فرزندان برادر یا خواهر درگذشته‌اش یتیم و مسکین هستند، مقداری از ارث را به آن‌ها بدهد؛ چنانکه خداوند فرموده است: «وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَىٰ بِبَعْضٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَىٰ أَوْلِیَائِکُمْ مَعْرُوفًا ۚ کَانَ ذَٰلِکَ فِی الْکِتَابِ مَسْطُورًا» (أحزاب/ 6)؛ «و خویشاوندان در کتاب خداوند برخی‌شان به برخی دیگر از مؤمنان و مهاجران سزاوارترند مگر اینکه درباره‌ی دوستانتان کار نیکی انجام دهید، این در کتاب نوشته شده است»

12.عقاید: شناخت خلیفه‌ی خداوند در زمین؛ نشانه‌های ظهور مهدی و فتنه‌های آخر الزّمان

لطفا پرسش شماره 246 عقاید با موضوع «شناخت خلیفه‌ی خداوند در زمین؛ نشانه‌های ظهور مهدی و فتنه‌های آخر الزّمان» ثبت شده توسط «سریر» در تاریخ 6 آبان 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

لطفاً کمی در مورد بنی عباس آخر الزمان توضیح بدهید. با تشکر

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

پوشیده نیست که خلافت واپسین تیره‌ی معروف بنی عبّاس در سال 923 قمری توسّط عثمانیان سقوط کرد، ولی روایاتی در باب ملاحم و فتن رسیده است که از خلافت آنان در آخر الزّمان و پیش از ظهور مهدی علیه السّلام حکایت دارد و این در صورت صحّت، می‌تواند حاکی از آن باشد که تیره‌ی غیر معروفی از آنان بار دیگر در آخر الزّمان و پیش از ظهور مهدی علیه السّلام به خلافت می‌رسند؛ همچنانکه می‌تواند از باب تشبیه آنان به بنی عبّاس با توجّه به شباهت‌شان با یکدیگر در پرچم، لباس، مکان و شیوه‌ی خلافت باشد؛ زیرا نشانه‌ی آنان بنا بر برخی روایات، ظهور آنان در عراق (مرکز خلافت عبّاسیان) با پرچم‌های سیاه بزرگ و جامه‌های سیاهی شبیه پرچم‌ها و جامه‌های بنی عبّاس و دعوت آنان به سوی خلافت خویش و خونریزی بسیار مانند بنی عبّاس است و این نشانه‌ای است که هم‌اکنون در داعش دیده می‌شود و از این رو، بعید نیست که مصداق روایات مذکور همین گروه باشد؛ همچنانکه بنا بر برخی روایات، در پی ظهور این گروه در عراق با پرچم‌های سیاه بزرگ و دعوت آنان به سوی خلافت خویش، گروه دیگری در شرق خراسان بزرگ (افغانستان کنونی) با پرچم‌های سیاه کوچک (بِرایاتٍ سُودٍ صِغار) ظهور می‌کنند که به سوی خلافت آل محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم و به سوی مهدی علیه السّلام دعوت می‌کنند و به رهبرشان «منصور» گفته می‌شود و به همراهشان شماری از یاران خاصّ مهدی علیه السّلام هستند، بلکه بنا بر برخی روایات، مهدی علیه السّلام خود به همراه آنان است (فَإِنَّ ٱلْمَهْدِیَّ وَ ٱلنَّصْرَ مَعَهُمْ).

10.مقدّمات: علم و جهل؛ موانع تحصیل علم (تقلید، تعصّب، تکبّر، خرافه‌گرایی و ...)

لطفا پرسش شماره 245 مقدّمات با موضوع «علم و جهل؛ موانع تحصیل علم (تقلید، تعصّب، تکبّر، خرافه‌گرایی و ...)» ثبت شده توسط «بیاتی» در تاریخ 6 شهریور 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

سلام بر برادران و اساتید محترم و درود بر یگانه زمینه‌ساز ظهور مولایمان امام مهدی علیه السّلام در این زمانه حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی

سوال: نظر علامه در مورد علم روانشناسی و روانکاوی و مشاوره‌های روانشناسی چیست؟ آیا مورد تأیید است؟

سوال: آیا آنچه امروزه به نام انرژی مثبت و انرژی منفی می‌نامند و می‌گویند بسیار در بهتر زندگی کردن انسان‌ها مؤثر است واقعی است یا ظن و گمان است و همان احساس خوب و بد را تقسیم‌بندی کرده‌اند؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

برادر مؤمن!

لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:

1 . روان‌شناسی به معنای شاخه‌ای از علوم انسانی که به مطالعه‌ی نقاط ضعف و قوّت ذهن انسان می‌پردازد، مانند سایر شاخه‌های علوم انسانی، نقاط ضعف و قوّتی دارد که با مقایسه‌ی هر یک از مبانی و دیدگاه‌های آن با عقل و شرع شناخته می‌شود. بنابراین، نه می‌توان آن را به طور کامل مورد تأیید دانست و نه می‌توان آن را به طور کامل مردود شمرد. با این حال، روان‌کاوی به شیوه‌ی غربی -خصوصاً شیوه‌ای که زیگموند فروید آن را پیشنهاد کرد- اشکالات بنیادین و مهمّی دارد که از شناخت ناقص و معیوب انسان در جهان‌بینی مادّه‌گرایانه و انسان‌محورانه بر می‌خیزد؛ همچنانکه بیشتر مشاوره دهندگان تحت عنوان روان‌شناس، خود به مشاوره نیاز دارند و از درمان خود عاجزند؛ زیرا چیزی که غالباً از آن غافل هستند، ضعف ایمان و تقوا به عنوان ریشه‌ی عمده‌ی مشکلات روانی است.

14.احکام: احکام مکاسب و مشاغل حرام

لطفا پرسش شماره 244 احکام با موضوع «احکام مکاسب و مشاغل حرام» ثبت شده توسط «باقر» در تاریخ 5 آبان 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

عرض ادب و خسته نباشید.

نظر جناب منصور در مورد بازاریابی شبکه‌ای چیست؟ به این صورت که شرکتی از میزان خرید مشتریانی که من معرفی می‌کنم یا میزان خرید مشتری مشتریانم و الی آخر به من پورسانت و درصد مشخصی می‌دهد. مثلاً زیرمجموعه من 10 میلیون تومان خرید داشته‌اند شرکت بخاطر اینکه من آن‌ها را معرفی کرده‌ام یا زیر گروه من آن‌ها را معرفی کرده 4 درصد مبلغ فوق را به حساب من می‌ریزد. البته دیگران (ردیف‌های بالاتر از گروه و زیرگروه) هم به تناسب خرید افرادی که معرفی کرده‌اند سود می‌برند.

حکم شرعی مطلب فوق الذکر چیست؟

بسیار متشکر و التماس دعا

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

بازاریابی هرمی یا شبکه‌ای غالباً مبتنی بر بازاریابی برای محصولات یا خدمات واقعی و سودمند نیست، بل مبتنی بر بازاریابی برای بازاریابی است که کاری بی‌رویّه و غیر عقلایی است و از این حیث، أکل مال به باطل محسوب می‌شود که جایز نیست؛ همچنانکه دیر یا زود به إشباع بازار و ضرر دیدن اکثر بازاریابان می‌انجامد و از این حیث، اقدام به ضرر دیدن یا ضرر رساندنِ قطعی است که جایی در اسلام ندارد؛ همچنانکه نوعاً مبتنی بر دروغ و وعده‌های بی‌اساس است و از این حیث، فریبکاری و کلاهبرداری محسوب می‌شود که حرام است.

4.عقاید: شناخت خداوند؛ صفات خداوند و افعال او

لطفا پرسش شماره 243 عقاید با موضوع «شناخت خداوند؛ صفات خداوند و افعال او» ثبت شده توسط «عمر» در تاریخ 2 آبان 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

خدا ایمان شما را باز هم با قوّت کند. یک سوال دارم اگر سوال من بی معنی باشد بخشش زیاد برادران اسلامی! آیا چهره‌ی خدا را حبیب خدا باری دیده است؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

خداوند جسم نیست و صورت جسمانی ندارد تا با چشم جسمانی دیده شود؛ زیرا جسم پدیده‌ای قابل تجزیه و ترکیب و دارای جرم و وزن است که در چهار فاز جامد، مایع، گاز و پلاسما نمود می‌یابد و به اندازه‌ی طول، عرض و عمق خود فضایی را پر و پیرامون آن را خالی می‌کند و قهراً حرکت، دگرگونی و فنا می‌پذیرد، در حالی که خداوند خالق جسم است و تبعاً از همه‌ی خصوصیّات و محدودیّت‌های آن منزّه است؛ چنانکه فرموده است: «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ ۖ» (شوری/ 11)؛ «چیزی چون مانند اویی نیست» و با این وصف، دیدن او با چشم جسمانی امکان ندارد؛ چنانکه فرموده است: «لَا تُدْرِکُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصَارَ ۖ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ» (أنعام/ 103)؛ «چشم‌ها او را درک نمی‌کنند و او چشم‌ها را درک می‌کند و او لطیف آگاه است»؛ زیرا چشم جسمانی تنها قادر به دیدن اجسامی است که با آن سنخیّت و تناسب دارند و خداوند نه جسم است و نه با چشم جسمانی سنخیّت و تناسب دارد و با این وصف، دیدن او با چشم جسمانی امکان‌پذیر نیست