2.احکام: احکام وصیّت و ارث

لطفا پرسش شماره 247 احکام با موضوع «احکام وصیّت و ارث» ثبت شده توسط «رضا راضی» در تاریخ 8 آبان 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

چرا اگر فرزندی زودتر از پدر بمیرد فرزندان او از پدربزرگشان ارث نمی‌برند؟ این عادلانه به نظر نمی‌رسد که این ایتام چیزی ارث نبرند؟ راهکار شرعی چیست؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

بنا بر قاعده در اسلام، نوه‌ها در صورتی از جدّ خود ارث نمی‌برند که فرزندی برای وی وجود داشته باشد؛ زیرا در صورتی که فرزندی برای وی وجود داشته باشد، او به ارث بردن از پدرش سزاوارتر است تا آن‌ها به ارث بردن از جدّشان و این بر خلاف تصوّر جناب‌عالی کاملاً عادلانه به نظر می‌رسد! آری، برای او مستحبّ است در صورتی که فرزندان برادر یا خواهر درگذشته‌اش یتیم و مسکین هستند، مقداری از ارث را به آن‌ها بدهد؛ چنانکه خداوند فرموده است: «وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَىٰ بِبَعْضٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَىٰ أَوْلِیَائِکُمْ مَعْرُوفًا ۚ کَانَ ذَٰلِکَ فِی الْکِتَابِ مَسْطُورًا» (أحزاب/ 6)؛ «و خویشاوندان در کتاب خداوند برخی‌شان به برخی دیگر از مؤمنان و مهاجران سزاوارترند مگر اینکه درباره‌ی دوستانتان کار نیکی انجام دهید، این در کتاب نوشته شده است» و فرموده است: «وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُو الْقُرْبَىٰ وَالْیَتَامَىٰ وَالْمَسَاکِینُ فَارْزُقُوهُمْ مِنْهُ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا» (نساء/ 8)؛ «پس چون نزدیکان و یتیمان و مسکینان (که از مال میّت ارث نمی‌برند) در (مجلس) قسمت حضور یافتند، از آن به آنان بدهید و با آنان به نیکی سخن بگویید»، بلکه وجوب این کار در صورت حضور آنان در مجلس قسمت با توجّه به صیغه‌ی امر بعید نیست، هر چند مقدار آن غیر معیّن و منوط به نظر ورثه است.