5.عقاید: شناخت خلیفه‌ی خداوند در زمین؛ احوال پیامبر خاتم (ص) و فضائل او

لطفا پرسش شماره 206 عقاید با موضوع «شناخت خلیفه‌ی خداوند در زمین؛ احوال پیامبر خاتم (ص) و فضائل او» ثبت شده توسط «بیاتی» در تاریخ 4 تیر 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

به تازگی به مباحثی برخورد کردم در مورد معراج رسول الله (ص) که می‌گویند پیامبر با جسم مبارک خودشان به معراج رفته‌اند و بعضی از به اصطلاح‌ علمای ایران در این باره بحث می‌کنند که باعث بحث‌های انحرافی زیادی شده که حتی خود بنده در یک همایش که برای معراج حضرت رسول الله (ص) برگزار شده بود شنیدم که شیخ بی‌سوادی با القاب جعلی مانند حجّت السلام و دکتر می‌گفت رسول الله با سفینه‌ی فضایی به معراج رفته (نعوذ بالله). لطفاً در این مورد توضیح بفرمایید؟

جانم فدای رهبرم حضرت مهدی علیه السّلام

درود بر جناب علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

مراد از إسراء پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم که به آن «معراج» گفته می‌شود، این است که خداوند پیامبرش را در یک شب از مسجد الحرام به مسجد الأقصی سیر داده است تا برخی نشانه‌های خود را به او نشان دهد؛ چنانکه در سوره‌ای با همین نام از آن خبر داده و فرموده است: «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا ۚ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ» (إسراء/ 1)؛ «پاک است کسی که بنده‌اش را در یک شب از مسجد الحرام به مسجد الأقصی که پیرامون آن را برکت دادیم سیر داد تا از نشانه‌های خود به او نشان دهیم، هرآینه او شنوای بیناست»؛ همچنانکه او را -در همان شب یا زمانی پیش از آن- بالا برده و به درختی در منتها و نزد بهشت برین رسانده و فرشته‌ی وحی و برخی نشانه‌های بزرگ خود را به او نشان داده؛ چنانکه در سوره‌ی نجم که پیش از سوره‌ی إسراء نازل شده از آن خبر داده و فرموده است: «وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَىٰ ۝ عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَىٰ ۝ عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَىٰ ۝ إِذْ یَغْشَى السِّدْرَةَ مَا یَغْشَىٰ ۝ مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَىٰ ۝ لَقَدْ رَأَىٰ مِنْ آیَاتِ رَبِّهِ الْکُبْرَىٰ ۝» (نجم/ 13-18)؛ «و هرآینه یک بار دیگر او را دیده است، نزد درخت سدرِ منتها که نزد آن بهشت برین است؛ چشم (او) انحراف نیافت و از حدّ خود تجاوز نکرد؛ هرآینه برخی نشانه‌های بزرگ پروردگارش را دیده است». بنابراین، إسراء پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم بنا بر صریح کتاب خداوند ثابت است و با این وصف، از ضروریّات اسلام شمرده می‌شود، ولی آیا به صورت جسمانی واقع شده است؟ حق آن است که آری؛ چراکه از یک سو ضمیر در «بِعَبْدِهِ» و «لَقَدْ رَأَىٰ» به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم باز می‌گردد و تبعاً جسم و روح او را شامل می‌شود و با این وصف، خارج ساختن جسم او از شمول آن بدون دلیل ممکن نیست، بلکه اراده‌ی روح پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم از آن بر خلاف لحن و سیاق آیه است، تا حدّی که إغراء به جهل محسوب می‌شود و از سوی دیگر وقوع إسراء برای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم به صورت جسمانی غیر ممکن نیست تا نیاز به چنین تخصیص و تأویلی داشته باشد؛ زیرا خداوند قدرت انتقال سریع اجسام از جایی به جای دیگر یا از بُعدی به بُعد دیگر را دارد و غرضش از انتقال سریع پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم نیز نشان دادن نشانه‌های قدرتش به او بوده که با انتقال جسم او حاصل می‌شده است، نه با انتقال روح او در حالت رؤیا که منحصر به او و بر خلاف عادت نبوده است؛ خصوصاً با توجّه به اینکه خداوند هر جا درباره‌ی رؤیای پیامبرش سخن گفته به رؤیا بودن آن تصریح کرده؛ چنانکه به عنوان نمونه، فرموده است: «وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ» (إسراء/ 60)؛ «و رؤیایی که به تو نشان دادیم را جز فتنه‌ای برای مردم قرار ندادیم» و فرموده است: «لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْیَا بِالْحَقِّ ۖ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِینَ» (فتح/ 27)؛ «هرآینه خداوند رؤیای پیامبرش را راست کرد، حتماً اگر خداوند بخواهد با امنیّت به مسجد الحرام داخل می‌شوید» و فرموده است: «إِذْ یُرِیکَهُمُ اللَّهُ فِی مَنَامِکَ قَلِیلًا ۖ» (أنفال/ 43)؛ «هنگامی که خداوند آنان را در خواب تو اندک نشان می‌داد» و با این وصف، اگر إسراء پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم رؤیا بود، حتماً به رؤیا بودن آن تصریح می‌فرمود؛ فارغ از آنکه انحراف نیافتن چشم و تجاوز نکردن آن از حدّ خود در رؤیا معنا ندارد، بلکه عملی اختیاری و مناسب بیداری است.

آری، انتقال روح پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در حالتی شبیه به مرگ و نه در حالت رؤیا ممکن است، ولی دلیلی برای آن وجود ندارد و با ظاهر کتاب خداوند سازگار نیست و با این وصف، می‌توان گفت که إسراء آن حضرت به صورت جسمانی واقع شده است؛ مانند عروج عیسی علیه السّلام که خداوند درباره‌ی او فرموده است: «بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ ۚ وَکَانَ اللَّهُ عَزِیزًا حَکِیمًا» (نساء/ 158)؛ «بلکه خداوند او را به سوی خود بالا برد و خداوند عزّتمندی حکیم است». اما آیا برای آن حضرت وسیله‌ی نقلیّه‌ای وجود داشته است؟ در کتاب خداوند چیزی در این باره نیامده، ولی در روایات فریقین از مرکبی بهشتی به نام «بُراق» یاد شده که جبرئیل علیه السّلام برای آن حضرت آورده است (نگاه کنید به: مسند احمد، ج3، ص148 و ج4، ص208 و ج5، ص387؛ صحیح البخاری، ج4، ص77 و 248؛ صحیح مسلم، ج1، ص99 و 104؛ سنن الترمذی، ج4، ص363؛ کلینی، الکافی، ج8، ص364 و 376؛ ابن بابویه، الأمالی، ص533؛ همو، من لا یحضره الفقیه، ج1، ص231) و آن می‌تواند شبیه به ارابه و اسب آتشینی بوده باشد که خداوند با آن الیاس علیه السّلام را به آسمان بالا برد (نگاه کنید به: عهد عتیق، کتاب دوم پادشاهان، فصل 2) و خداوند بر هر کاری تواناست.