5.احکام: احکام روزه و اعتکاف
لطفا پرسش شماره 198 احکام با موضوع «احکام روزه و اعتکاف» ثبت شده توسط «علی راضی» در تاریخ 10 خرداد 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.
متن پرسش:
یکی از مشکلات ایران در هنگام شروع ماه رمضان و پایان آن، این است که روز اول ماه مبارک و روز عید سعید فطر با ابهام تعیین می‌شود و بین مراجع تقلید اختلاف می‌افتد و حتی به دلایل سیاسی بین ایران و عربستان اختلاف می‌افتد. علامه خراسانی شروع و پایان ماه رمضان را چگونه تعیین می‌کنند؟ با چشم مسلّح یا غیر مسلّح؟
آیا باید در کلّ کره‌ی زمین یا کلّ نیم کره‌ی شمالی یک روز عید فطر باشد؟
لطفاً تاریخ شروع ماه مبارک رمضان و روز عید فطر امسال را مشخص بفرمایید.
پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:
علم به آغاز هر ماه
با علم به هلال آن حاصل می‌شود و علم به هلال آن به معنای علم به خروج ماه
از محاق است که طبیعتاً با رؤیت نخستین ظهور آن پس از غیبتش حاصل می‌شود،
خواه با چشم مسلّح باشد و خواه با چشم غیر مسلّح؛ چراکه رؤیت آن در اسلام
طریقیّت دارد، نه موضوعیّت و با این وصف، به هر وسیله‌ای که انجام شود
علم‌آور است؛ همچنانکه برای همه‌ی مسلمانان ضروری و ممکن نیست، بلکه علم به
رؤیت آن توسّط برخی از آنان به واسطه‌ی خبر متواتر یا محفوف به قرائن
علم‌آور، کافی است. اما آیا علم به رؤیت آن توسّط برخی از
آنان در یک شهر یا افق، برای کسانی از آنان که در شهرها و آفاق دیگر ساکن
هستند کافی است؟ در این باره دو نظر است، ولی نظر صحیح‌تر که نظر علامه
منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی است، کافی بودن آن است؛ چراکه از یک
سو روایاتِ متواتر درباره‌ی مثبِت بودن رؤیت هلال و شهادت بر آن مطلق‌اند و
به رؤیت هلال و شهادت بر آن در شهر یا افق واحد اختصاصی ندارند و از سوی
دیگر خروج ماه از محاق بر خلاف طلوع و غروب خورشید، یک بار و در یک زمان
واقع می‌شود و رؤیت آن توسّط همگان ضروری نیست و با این وصف، هرگاه برخی
مسلمانان به صورت علم‌آور از رؤیت آن در شهر یا افق خود خبر بدهند، بر سایر
مسلمانان در شهرها و آفاق دیگر واجب است که بر مبنای خبر آنان عمل کنند،
اگرچه خودشان آن را در شهر و افق خود رؤیت نکرده باشند؛ چنانکه یکی از
یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَمِعْتُ
ٱلْمَنْصُورَ ٱلْهاشِمیَّ ٱلْخُراسانِیَّ یَقُولُ: إِذا رَأَیْتُمُ
ٱلْهِلالَ فَصُومُوا وَ إِذا رَأَیْتُمُوهُ فَأَفْطِرُوا! قُلْتُ: رُبَما
نَراهُ بِمِنْظارٍ! قالَ: أَلَسْتُمْ تَرَوْنَهُ؟! قُلْتُ: رُبَما یُریٰ
فِی بَلَدٍ وَ لا یُریٰ فِی بَلَدٍ آخَر! قالَ: إِذا رَءاهُ ٱلْمُسْلِمُونَ
فِی بَلَدٍ فَقَدْ رَأَیْتُمْ وَ قالَ: ٱلرُّؤْیَةُ واحِدَةٌ»؛ «شنیدم
جناب منصور هاشمی خراسانی می‌فرماید: هرگاه هلال را دیدید روزه بگیرید و
هرگاه آن را دیدید افطار کنید! گفتم: چه بسا آن را با دوربین می‌بینیم!
فرمود: آیا نه این است که آن را می‌بینید؟! گفتم: چه بسا آن در سرزمینی
دیده می‌شود و در سرزمینی دیگر دیده نمی‌شود! فرمود: هرگاه مسلمانان آن را
در سرزمینی دیدند، پس آن را دیده‌اید و فرمود: رؤیت یکی است»! با این حال، اگر مسلمانان در سرزمینی بدون
یقین به رؤیت هلال و تنها با تکیه بر طرق ظنّی مانند تخمین یا خبر واحدِ
غیر علمی، به آغاز یا پایان ماه مبارک رمضان حکم کنند، پیروی از آنان بر
سایر مسلمانان واجب نیست؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «دَخَلْتُ
عَلَی ٱلْمَنْصُورِ فِی یَوْمٍ أَظُنُّهُ یَوْمَ فِطْرٍ فَوَجَدْتُهُ
صائِماً، فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِداکَ أَما جاءَکَ ٱلْخَبَرُ مِنَ
ٱلسُّعُودِیَّةِ؟! قالَ: بَلیٰ وَ لٰکِنَّهُمْ قَوْمٌ یَعْمَلُونَ
بِٱلظَّنِّ وَ إِنّا قَوْمٌ نَعْمَلُ بِٱلْیَقِینِ! ثُمَّ قالَ:
ٱلرُّؤْیَةُ مَرَّةٌ واحِدَةٌ»؛ «در روزی که
گمان می‌کردم روز عید فطر است به محضر جناب منصور رسیدم، پس آن جناب را
روزه‌دار یافتم، پس گفتم: فدایت شوم، آیا خبر از سعودیّه به شما نرسیده
است؟! فرمود: آری، ولی آنان قومی هستند که به ظن عمل می‌کنند و ما قومی
هستیم که به یقین عمل می‌کنیم! سپس فرمود: رؤیت یک بار است»! بر این اساس، اگر علامه منصور هاشمی
خراسانی حفظه الله تعالی در غروب روز یک‌شنبه 29 شعبان، هلال ماه مبارک
رمضان را رؤیت یا خبر متواتری حاکی از رؤیت آن توسّط سایر مسلمانان در برخی
کشورهای اسلامی دریافت فرماید، روز دوشنبه و در غیر این صورت روز سه‌شنبه
را به عنوان روز نخست ماه مبارک رمضان روزه می‌گیرد ان شاء الله و توفیق از
جانب خداوند است.
