1.عقاید: شناخت آخرت؛ احوال روح، جن و فرشتگان

لطفا پرسش شماره 212 عقاید با موضوع «شناخت آخرت؛ احوال روح، جن و فرشتگان» ثبت شده توسط «رضا راضی» در تاریخ 14 تیر 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

لطفاً درباره‌ی جنّیان توضیح دهید. جنّیان در کجا زندگی می‌کنند؟ غذایشان چیست؟ آیا جن و انس می‌توانند با هم ازدواج کنند؟ آیا می‌توانند بچه‌های انسان را بکشند و آزار برسانند؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

تنها منبع یقینی و قابل اعتماد برای شناخت جنّیان کتاب خداوند است و آن درباره‌ی آنان آگاهی‌های زیر را به دست داده است:

1 . منشأ پیدایش جنّیان آتش است؛ چنانکه فرموده است: «وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ» (الرّحمن/ 15)؛ «و جن را از آتشی بی‌دود آفرید» و آتش -بنا بر نظر مشهور- یکی از گونه‌های پلاسما است که یکی از چهار فاز اصلی مادّه و نوع خاصّی از گاز محسوب می‌شود و می‌تواند علّت اصلی نامرئی بودن جنّیان برای انسان در حالت عادی باشد؛ همچنانکه می‌تواند عاملی برای امکان نزدیک شدن آنان به آسمان و عبورشان از برخی اشیاء که امکان عبور گاز از آن‌ها وجود دارد در نظر گرفته شود، یا حتّی توجیه‌گر مزاج گرم و خشک و خوی تند و تیزی برای آنان باشد.

2 . پیدایش جنّیان پیش از پیدایش انسان واقع شده؛ چنانکه فرموده است: «وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ» (حجر/ 27)؛ «و جن را پیشتر از آتش سوزان آفریدیم» و این می‌تواند به معنای آن باشد که آنان فرصت بیشتری برای تکثیر شدن داشته‌اند و تبعاً از آدمیان بیشترند؛ چنانکه فرموده است: «وَیَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمِیعًا یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ ۖ» (أنعام/ 128)؛ «و روزی که همه‌ی آنان را محشور می‌کند، ای گروه جنّیان! شما از انسان‌ها بیشتر شده‌اید»!

3 . هدف از آفرینش جنّیان و آدمیان یکی بوده و آن همانا عبادت خداوند است؛ چنانکه فرموده است: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» (ذاریات/ 56)؛ «و جن و انس را نیافریدم مگر برای آنکه من را عبادت کنند» و این قاعدتاً به معنای عاقل بودن و مکلّف بودن جنّیان مانند آدمیان است و می‌تواند نقطه‌ی مشترک و حلقه‌ی اتّصال آن دو به یکدیگر محسوب شود.

4 . جنّیان مانند آدمیان دارای مرگ، حشر، حساب، بهشت و جهنّم هستند؛ چنانکه فرموده است: «فَوَرَبِّکَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَالشَّیَاطِینَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِیًّا» (مریم/ 68)؛ «پس به پروردگارت سوگند که آنان و شیاطین را حتماً محشور می‌کنیم، سپس پیرامون جهنّم حاضرشان می‌سازیم در حالی که زانو زده‌اند» و فرموده است: «وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ ۝ فَبِأَیِّ آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ» (الرّحمن/ 46 و 47)؛ «و برای کسی که از مقام پروردگارش بترسد دو بهشت است؛ پس شما دو گروه (جن و انس) کدام یک از داده‌های پروردگارتان را تکذیب می‌کنید؟!».

5 . جنّیان مانند آدمیان دارای پیامبرانی هستند؛ چنانکه فرموده است: «یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ أَلَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیَاتِی وَیُنْذِرُونَکُمْ لِقَاءَ یَوْمِکُمْ هَٰذَا ۚ قَالُوا شَهِدْنَا عَلَىٰ أَنْفُسِنَا ۖ وَغَرَّتْهُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَشَهِدُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کَانُوا کَافِرِینَ» (أنعام/ 130)؛ «ای گروه جن و انس! آیا پیامبرانی از خودتان به نزدتان نیامدند که آیات مرا بر شما بخوانند و شما را از دیدن این روزتان بیم دهند؟ گویند: بر ضدّ خود گواهی می‌دهیم و زندگی دنیا آنان را فریب داد و بر ضدّ خود گواهی می‌دهند که آنان کافر بودند»، بلکه به نظر می‌رسد پیامبران آنان با پیامبران آدمیان مشترکند؛ چنانکه فرموده است: «وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَیْکَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا ۖ فَلَمَّا قُضِیَ وَلَّوْا إِلَىٰ قَوْمِهِمْ مُنْذِرِینَ ۝ قَالُوا یَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَىٰ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ وَإِلَىٰ طَرِیقٍ مُسْتَقِیمٍ ۝ یَا قَوْمَنَا أَجِیبُوا دَاعِیَ اللَّهِ وَآمِنُوا بِهِ یَغْفِرْ لَکُمْ مِنْ ذُنُوبِکُمْ وَیُجِرْکُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ ۝ وَمَنْ لَا یُجِبْ دَاعِیَ اللَّهِ فَلَیْسَ بِمُعْجِزٍ فِی الْأَرْضِ وَلَیْسَ لَهُ مِنْ دُونِهِ أَوْلِیَاءُ ۚ أُولَٰئِکَ فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ» (أحقاف/ 29-32)؛ «و هنگامی که شماری از جنّیان را به نزد تو آوردیم تا قرآن را بشنوند، پس چون نزد او حاضر شدند گفتند: سکوت کنید! پس چون انجام شد برای انذار به نزد قوم خود بازگشتند؛ گفتند: ای قوم ما! هرآینه ما کتابی را شنیدیم که پس از موسی نازل شده و تصدیق کننده‌ی چیزی است که پیش از آن بوده است و به سوی حق و به سوی راهی راست هدایت می‌کند. ای قوم ما! دعوت کننده‌ی خدا را اجابت کنید و به او ایمان آورید تا برخی گناهانتان را بیامرزد و شما را از عذابی دردناک پناه دهد و هر کس دعوت کننده‌ی خدا را اجابت نکند در زمین عاجز کننده نیست و جز خداوند سرپرستی ندارد، آنان در گمراهی آشکاری هستند»!

6 . جنّیان مانند آدمیان به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و برخی از آنان «صالحان» و «مسلمانان» و برخی از آنان «ظالمان» و «گونه‌های دیگر» هستند؛ چنانکه فرموده است: «وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَٰلِکَ ۖ کُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا» (جن/ 11)؛ «و هرآینه برخی از ما صالحان و برخی از ما گونه‌ی دیگری هستند، ما گروه‌های مختلفی هستیم» و فرموده است: «وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ ۖ» (جن/ 14)؛ «و هرآینه برخی از ما مسلمانان و برخی از ما ظالمان هستند»، هر چند مانند آدمیان بیشتر آنان ظالمان و شایستگان دوزخند؛ چنانکه فرموده است: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لَا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ» (أعراف/ 179)؛ «هرآینه بسیاری از جن و انس را برای جهنّم به عمل آوردیم؛ برای آنان عقل‌هایی است که با آن در نمی‌یابند و برای آنان چشم‌هایی است که با آن نمی‌بینند و برای آنان گوش‌هایی است که با آن نمی‌شنوند! آنان مانند چهارپایانند، بلکه گمراه‌ترند! آنان همانا غافلان هستند»!

7 . إبلیس از زمره‌ی جنّیان است و ظاهراً جدّ همه یا بسیاری از آنان محسوب می‌شود؛ چنانکه خداوند فرموده است: «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ ۗ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیَاءَ مِنْ دُونِی وَهُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ ۚ بِئْسَ لِلظَّالِمِینَ بَدَلًا» (کهف/ 50)؛ «و چون به فرشتگان گفتیم که برای آدم سجده کنید، پس سجده کردند به جز إبلیس که از جنّیان بود، پس از فرمان پروردگارش سر پیچید، پس آیا او و فرزندانش را سرپرستانی جز من می‌گیرید در حالی که آنان دشمن شما هستند؟! بد جایگزینی برای ظالمانند»! با این حال، جنّیان مسلمان و صالح او را از سفهاء خود به شمار می‌آورند؛ چنانکه خداوند از قول آنان فرموده است: «وَأَنَّهُ کَانَ یَقُولُ سَفِیهُنَا عَلَى اللَّهِ شَطَطًا» (جن/ 4)؛ «و هرآینه سفیه ما (إبلیس) درباره‌ی خداوند یاوه می‌گفت»!

8 . جنّیان ظالم با لحاظ شیطنتی که دارند «شیاطین» نامیده می‌شوند و با عنوان «جُنُودُ إِبْلِیسَ» (شعراء/ 95) در بیعت و خدمت «شیطان بزرگ» هستند و در دو دسته‌ی «پیاده‌نظام» و «سواره‌نظام» (إسراء/ 64) برای تحقّق حکومت او بر جهان می‌کوشند. آنان برای رسیدن به این هدف از برخی آدمیان ظالم یاری می‌گیرند، تا حدّی که گاهی به مدیران آن‌ها تبدیل می‌شوند یا تحت مدیریت آن‌ها قرار می‌گیرند؛ چنانکه فرموده است: «إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ لِلَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ» (أعراف/ 27)؛ «هرآینه ما شیاطین را سرپرستان کسانی قرار می‌دهیم که ایمان نمی‌آورند» و فرموده است: «وَإِنَّ الشَّیَاطِینَ لَیُوحُونَ إِلَىٰ أَوْلِیَائِهِمْ لِیُجَادِلُوکُمْ ۖ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ» (أنعام/ 121)؛ «و هرآینه شیاطین با سرپرستان خود ارتباط می‌گیرند تا با شما مجادله کنند و اگر از آنان اطاعت کنید شما مشرک خواهید بود». این جنّیان غالباً به صورت نامحسوس و گاهی هم به صورت محسوس با آدمیان ارتباط می‌گیرند و آنان را وسوسه و تحریک می‌کنند؛ چنانکه فرموده است: «الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ ۝ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ» (ناس/ 5 و 6)؛ «کسی که در سینه‌های مردم وسوسه می‌کند از میان جنّیان و مردم» و فرموده است: «وَإِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّی جَارٌ لَکُمْ ۖ» (أنفال/ 48)؛ «و چون شیطان کارهاشان را برایشان زینت داد و گفت که امروز هیچ کس حریف شما نیست و من پشتیبان شما هستم» و فرموده است: «أَلَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّیَاطِینَ عَلَى الْکَافِرِینَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا» (مریم/ 83)؛ «آیا ندیدی که ما شیاطین را بر کافران فرستادیم تا آنان را شدیداً تحریک کنند؟» و فرموده است: «وَکَذَٰلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا ۚ» (أنعام/ 112)؛ «و بدین سان برای هر پیامبری شیاطین انسی و جنّی را دشمن قرار دادیم که برخی سخنان آراسته را برای فریب به برخی دیگر می‌رسانند».

9 . جنّیان معمولاً آدمیان را می‌بینند، در حالی که آدمیان معمولاً جنّیان را نمی‌بینند؛ چنانکه فرموده است: «إِنَّهُ یَرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ ۗ» (أعراف/ 27)؛ «هرآینه او و همگنانش شما را از جایی می‌بینند که شما آنان را نمی‌بینید» و این می‌تواند به معنای آن باشد که جنّیان پیرامون آدمیان زیست می‌کنند و به اصطلاح «همنشین» آنان هستند؛ چنانکه فرموده است: «وَقَیَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَاءَ فَزَیَّنُوا لَهُمْ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَحَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ» (فصّلت/ 25)؛ «و برای آنان همنشینانی برگماشتیم، پس برایشان چیزی که پیش رو و پشت سرشان بود را زینت دادند و به سرنوشت امّت‌هایی از جنّ و انس که پیشتر گذشته‌اند دچار آمدند، هرآینه آنان زیان‌کار بودند»! با این وصف، باید از حضور جنّیان ظالم در پیرامون خود به خداوند پناه برد؛ چنانکه فرموده است: «وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ ۝ وَأَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ» (مؤمنون/ 97 و 98)؛ «و بگو پروردگارا! از وسوسه‌های شیاطین به تو پناه می‌آورم و به تو پناه می‌آورم از اینکه نزد من حاضر شوند»!

10 . جنّیان ظالم با آدمیانی ارتباط محسوس می‌گیرند که بسیار «دروغگو» و «گناه‌کار» هستند؛ چنانکه فرموده است: «هَلْ أُنَبِّئُکُمْ عَلَىٰ مَنْ تَنَزَّلُ الشَّیَاطِینُ ۝ تَنَزَّلُ عَلَىٰ کُلِّ أَفَّاکٍ أَثِیمٍ» (شعراء/ 221 و 222)؛ «آیا به شما خبر بدهم که بر چه کسی شیاطین نازل می‌شوند؟ بر هر شخص بسیار دروغگوی گناه‌کار» و آگاهی‌هایی که در این ارتباط به آنان می‌دهند عمدتاً مبتنی بر «خبرچینی» و «دروغ‌پردازی» است؛ چنانکه فرموده است: «یُلْقُونَ السَّمْعَ وَأَکْثَرُهُمْ کَاذِبُونَ» (شعراء/ 223)؛ «گوش می‌ایستند و بیشترشان دروغ‌پردازانند»؛ همچنانکه برخی آدمیانِ نیازمند برای برآوردن نیازهای خود از آنان استمداد می‌جویند و آنان از نیازهاشان سوء استفاده می‌کنند؛ چنانکه فرموده است: «وَأَنَّهُ کَانَ رِجَالٌ مِنَ الْإِنْسِ یَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا» (جن/ 6)؛ «و هرآینه مردانی از انس به مردانی از جن پناه می‌آورند، پس آنان بر مشکلات‌شان می‌افزایند»!

11 . جنّیان در میان برخی اقوام به عنوان «خدایان» پرستش شده‌اند؛ چنانکه فرموده است: «وَجَعَلُوا لِلَّهِ شُرَکَاءَ الْجِنَّ وَخَلَقَهُمْ ۖ» (أنعام/ 100)؛ «و جنّیان را شریکانی برای خداوند قرار دادند، در حالی که آنان را آفرید» و در میان برخی اقوام خویشاوندان خداوند پنداشته شده‌اند؛ چنانکه فرموده است: «وَجَعَلُوا بَیْنَهُ وَبَیْنَ الْجِنَّةِ نَسَبًا ۚ وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّةُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ» (صافّات/ 158)؛ «و میان او و جنّیان نسبی برقرار کردند، در حالی که جنّیان خود می‌دانند که إحضار می‌شوند» و در میان برخی اقوام از زمره‌ی «فرشتگان» به شمار رفته‌اند؛ چنانکه فرموده است: «وَیَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمِیعًا ثُمَّ یَقُولُ لِلْمَلَائِکَةِ أَهَٰؤُلَاءِ إِیَّاکُمْ کَانُوا یَعْبُدُونَ ۝ قَالُوا سُبْحَانَکَ أَنْتَ وَلِیُّنَا مِنْ دُونِهِمْ ۖ بَلْ کَانُوا یَعْبُدُونَ الْجِنَّ ۖ أَکْثَرُهُمْ بِهِمْ مُؤْمِنُونَ» (سبأ/ 40 و 41)؛ «و روزی که همه‌ی آنان را محشور می‌کند، آن گاه به فرشتگان می‌گوید: آیا اینان شما را می‌پرستیدند؟! می‌گویند: منزّهی! تو سرپرست ما به جای اینان هستی، بلکه اینان جنّیان را می‌پرستیدند و اکثرشان به آنان معتقد بودند»!

12 . جنّیان در گذشته می‌توانستند به آسمان نزدیک شوند و در برخی جاهای آن کمین و از فرشتگان جاسوسی کنند و برای کاهنان و جادوگران خبر آورند، ولی در حال حاضر چنین امکانی را ندارند؛ زیرا هر یک از آنان که به آسمان نزدیک می‌شود با نگهبانان و سنگ‌های آسمانی بسیاری مواجه می‌گردد؛ چنانکه از قول آنان فرموده است: «وَأَنَّا لَمَسْنَا السَّمَاءَ فَوَجَدْنَاهَا مُلِئَتْ حَرَسًا شَدِیدًا وَشُهُبًا ۝ وَأَنَّا کُنَّا نَقْعُدُ مِنْهَا مَقَاعِدَ لِلسَّمْعِ ۖ فَمَنْ یَسْتَمِعِ الْآنَ یَجِدْ لَهُ شِهَابًا رَصَدًا» (جن/ 8 و 9)؛ «و هرآینه ما آسمان را بررسی کردیم، پس آن را پر از نگهبانی شدید و سنگ‌های آسمانی یافتیم! در حالی که در گذشته در جاهایی از آن برای گوش دادن می‌نشستیم، پس هر کس اکنون گوش فرا دارد شهاب‌سنگی را به دنبال خود می‌یابد»! با این وصف، آنان دیگر قادر به جاسوسی از فرشتگان نیستند، مگر با مشقّت و تلفات بسیار و در اندازه‌ای که به کار کاهنان و جادوگران نمی‌آید؛ چنانکه فرموده است: «وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِی السَّمَاءِ بُرُوجًا وَزَیَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِینَ ۝ وَحَفِظْنَاهَا مِنْ کُلِّ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ ۝ إِلَّا مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُبِینٌ» (حجر/ 16-18)؛ «هرآینه ما در آسمان برج‌هایی قرار دادیم و آن را برای تماشگران آراستیم و از هر شیطان رانده‌شده‌ای پاس داشتیم، مگر کسی که دزدانه گوش فرا دارد پس شهابی آشکار او را تعقیب کند» و فرموده است: «إِنَّا زَیَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْیَا بِزِینَةٍ الْکَوَاکِبِ ۝ وَحِفْظًا مِنْ کُلِّ شَیْطَانٍ مَارِدٍ ۝ لَا یَسَّمَّعُونَ إِلَى الْمَلَإِ الْأَعْلَىٰ وَیُقْذَفُونَ مِنْ کُلِّ جَانِبٍ ۝ دُحُورًا ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ وَاصِبٌ ۝ إِلَّا مَنْ خَطِفَ الْخَطْفَةَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ ثَاقِبٌ» (صافّات/ 6-10)؛ «هرآینه ما آسمان نزدیک را با آرایش ستارگان آراستیم و حفاظتی در برابر هر شیطان سرکش! آنان نمی‌توانند به اهل بالا گوش فرا دارند و از هر سو هدف قرار می‌گیرند و رانده می‌شوند و برای آنان عذابی مستدام است، مگر کسی که چیزکی بدزدد، پس شهابی شکافنده او را تعقیب کند» و این با نظر به ضرورت قطع دسترسی کاهنان و جادوگران به اخبار آسمان پس از بعثت خاتم پیامبران صلّی الله علیه و آله و سلّم بوده است.

13 . جنّیان غیب نمی‌دانند؛ چنانکه فرموده است: «فَلَمَّا قَضَیْنَا عَلَیْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَىٰ مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْکُلُ مِنْسَأَتَهُ ۖ فَلَمَّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ مَا لَبِثُوا فِی الْعَذَابِ الْمُهِینِ» (سبأ/ 14)؛ «پس چون مرگ را بر سلیمان واقع ساختیم آنان را از مرگ او آگاه نکرد مگر موریانه‌ی زمین که عصای او را خورد! پس چون افتاد جنّیان دریافتند که اگر غیب می‌دانستند در آن رنج خوار کننده باقی نمی‌ماندند»! بنابراین، غیب‌گویی جنّیان و کسانی که با کمک آنان غیب‌گویی می‌کنند، فریبی بیش نیست.

14 . دست کم یک گونه از جنّیان با نام «عفریت» می‌توانند با سرعت فراوانی حرکت کنند؛ چنانکه فرموده است: «قَالَ عِفْرِیتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقَامِکَ ۖ وَإِنِّی عَلَیْهِ لَقَوِیٌّ أَمِینٌ» (نمل/ 39)؛ «عفریتی از جنّیان گفت: من آن را پیش از اینکه از جای خود برخیزی برایت می‌آورم و من بر این کار توانا و امین هستم».

15 . جنّیان کارگران بسیار خوبی هستند؛ چنانکه فرموده است: «وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ یَعْمَلُ بَیْنَ یَدَیْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ ۖ وَمَنْ یَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِیرِ» (سبأ/ 12)؛ «و برخی از جنّیان در پیش روی او به اذن پروردگارش کارگری می‌کردند و هر کس از آنان که از فرمان ما سر می‌پیچید او را از عذاب سوزان می‌چشاندیم». آنان بنّاها و غوّاص‌های ماهری هستند؛ چنانکه فرموده است: «وَالشَّیَاطِینَ کُلَّ بَنَّاءٍ وَغَوَّاصٍ» (ص/ 37)؛ «و شیاطین هر بنّا و غوّاصی» و فرموده است: «وَمِنَ الشَّیَاطِینِ مَنْ یَغُوصُونَ لَهُ وَیَعْمَلُونَ عَمَلًا دُونَ ذَٰلِکَ ۖ وَکُنَّا لَهُمْ حَافِظِینَ» (أنبیاء/ 82)؛ «و از شیاطین کسانی برای او غوّاصی می‌کردند و کارهایی جز آن انجام می‌دادند و ما نگاه دارنده‌ی آنان بودیم»! با این وصف، ممکن است برخی از بناهای باستانی غیر عادی در جهان که تعجّب آدمیان را برانگیخته است، ساخته‌ی دست آنان بوده باشد.

16 . جنّیان آموزگاران جادو به آدمیان بوده‌اند و بیشترین آموزش‌ها در این باره را در زمان حکومت سلیمان علیه السّلام ارائه کرده‌اند که بیشترین تماس را با آدمیان داشته‌اند؛ چنانکه فرموده است: «وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّیَاطِینُ عَلَىٰ مُلْکِ سُلَیْمَانَ ۖ وَمَا کَفَرَ سُلَیْمَانُ وَلَٰکِنَّ الشَّیَاطِینَ کَفَرُوا یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ» (بقره/ 102)؛ «و از چیزی که شیاطین در حکومت سلیمان خواندند پیروی کردند، در حالی که سلیمان کافر نشد، ولی شیاطین کافر شدند و به مردم جادو می‌آموختند»!

17 . جنّیان می‌توانند در گم شدن و سرگردان شدن برخی آدمیان مؤثر باشند؛ چنانکه فرموده است: «کَالَّذِی اسْتَهْوَتْهُ الشَّیَاطِینُ فِی الْأَرْضِ حَیْرَانَ» (أنعام/ 71)؛ «مانند کسی که شیاطین او را در زمین گم و سرگشته ساخته‌اند»!

18 . جنّیان می‌توانند آدمیان را هل بدهند و به زمین بزنند؛ چنانکه فرموده است: «لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ۚ» (بقره/ 275)؛ «آنان بر نمی‌خیزند مگر مانند کسی که شیطان او را با هل دادن به زمین می‌زند»؛ همچنانکه چه بسا می‌توانند آنان را بکشند یا آسیبی دیگر برسانند؛ چنانکه فرموده است: «وَحُشِرَ لِسُلَیْمَانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ وَالطَّیْرِ فَهُمْ یُوزَعُونَ» (نمل/ 17)؛ «و برای سلیمان سپاهیانش از جن و انس و پرنده بسیج شدند، پس آنان منظّم می‌شدند»، ولی هرگز نمی‌توانند در جسم آدمیان حلول کنند و بر جوارح آنان تسلّط یابند؛ چنانکه فرموده است: «وَقَالَ الشَّیْطَانُ لَمَّا قُضِیَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ ۖ وَمَا کَانَ لِیَ عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی ۖ فَلَا تَلُومُونِی وَلُومُوا أَنْفُسَکُمْ ۖ مَا أَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِیَّ ۖ إِنِّی کَفَرْتُ بِمَا أَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ ۗ إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ» (إبراهیم/ 22)؛ «و شیطان چون کار انجام شد (به آدمیان) می‌گوید که خداوند شما را وعده‌ی حق داد و من را شما وعده دادم، پس وعده‌ام را خلاف کردم و برای من هیچ تسلّطی بر شما نبود، جز اینکه شما را دعوت کردم پس اجابتم کردید! پس من را ملامت نکنید، بلکه خودتان را ملامت کنید! من فریادرس شما نیستم و شما فریادرس من نیستید، من از قبل به اینکه من را شریک ساختید کافر بودم! هرآینه ظالمان را عذابی دردناک است»؛ همچنانکه جن‌زدگی به معنای حلول و تسلّط جنّیان بر آدمیان، امکان عقلی و عملی ندارد و از جمله‌ی اوهام و خرافات است.

19 . جنّیان می‌توانند در اموال و اولاد آدمیان مشارکت کنند؛ چنانکه فرموده است: «وَشَارِکْهُمْ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ» (إسراء/ 64)؛ «و با آنان در اموال و اولاد مشارکت کن» و این می‌تواند به معنای امکان داد و ستد و روابط جنسی با آنان باشد.

20 . دست کم برخی از جنّیان سرهای کریه و ترسناکی دارند؛ چنانکه در وصف درخت زقّوم فرموده است: «إِنَّهَا شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِی أَصْلِ الْجَحِیمِ ۝ طَلْعُهَا کَأَنَّهُ رُءُوسُ الشَّیَاطِینِ» (صافّات/ 64 و 65)؛ «هرآینه آن درختی است که در قعر جهنّم می‌روید؛ شکوفه‌های آن مانند سرهای شیاطین است»!

این‌ها آگاهی‌هایی است که کتاب خداوند درباره‌ی جنّیان به دست داده و آگاهی‌های دیگر درباره‌ی آنان ظنّی و غیر قابل اعتماد است.