1.احکام: احکام ولادت، حضانت و تربیت کودکان

لطفا پرسش شماره 210 احکام با موضوع «احکام ولادت، حضانت و تربیت کودکان» ثبت شده توسط «رضا راضی» در تاریخ 13 تیر 1395 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

حکم شرعی در خصوص فرزنددار شدن چیست؟ آیا مستحب است یا مباح؟ در این زمان بیشتر افراد فرزنددار نمی‌شوند یا به یک فرزند اکتفا می‌کنند. تکلیف چیست؟ توضیح فرمایید.

من فرزندی سه ساله دارم. در خصوص نماز و سایر عبادات مربوطه به ایشان از کی و چطور عمل نمایم؟

اگر به علامه دسترسی دارید و یا با واسطه، سلام این جوان گنه‌کار را به ایشان برسانید و بفرمایید دعا کنند این حقیر را.

والسلام علیکم و السلام علیه

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

«فرزنددار شدن» یک عمل عادی است که می‌تواند واجب، مستحب، مکروه و حرام باشد؛ به این ترتیب که اگر برای سلامت خود و همسر یا بقاء نوع و خانواده یا قوّت مسلمانان و اهل حق ضروری باشد، واجب و اگر برای آن ضروری نباشد، ولی مفید باشد، مستحب است؛ همچنانکه اگر با ظنّ به ضرری جدّی مانند معلول شدن فرزند یا آسیب دیدن مادر او باشد، مکروه و اگر با قطع به چنین ضرری یا از طریق زنا باشد، حرام است. به علاوه، «فرزنددار شدن» برای کسی که با آن از انجام وظایف اسلامی خود باز می‌ماند یا در محرّمات واقع می‌شود، جایز نیست. با این حال، سقط کردن جنین -حتّی اگر «فرزنددار شدن» جایز نبوده باشد- وجهی ندارد؛ همچنانکه خودداری از «فرزنددار شدن» به دلیل ترس از فقر شایسته نیست و بر خلاف توکّل بر خداوند است، در حالی که خداوند فرموده است: «وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ» (آل عمران/ 122)؛ «و مؤمنان باید بر خداوند توکّل کنند».

اما حقّ فرزند بر پدرش این است که اولاً برای او نام نیکو بگذارد؛ ثانیاً برای او عقیقه کند؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَمِعْتُ ٱلْمَنْصُورَ ٱلْهاشِمِیَّ ٱلْخُراسانِیَّ یَقُولُ: عُقُّوا عَنْ أَوْلادِکُمْ تَدْفَعُوا عَنْهُمُ ٱلْبَلاءَ! أَلَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ ٱللّهَ تَعالیٰ لَمَّا أَرادَ أَن یَدْفَعَ عَنْ إِسْماعِیلَ ٱلْبَلاءَ أَمَرَ إِبراهیمَ فَذَبَحَ عَنْهُ کَبَشاً ثُمَّ قالَ: <وَفَدَیْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ>؟!»؛ «شنیدم حضرت منصور هاشمی خراسانی می‌فرماید: فرزندان خود را عقیقه کنید تا بلا را از آن‌ها دور نمایید! آیا نمی‌دانید که خداوند متعال هنگامی که خواست بلا را از اسماعیل دور نماید، به ابراهیم امر فرمود، پس از جانب او گوسفندی را ذبح کرد، سپس فرمود: <و ذبح عظیمی را برای او فدا کردیم> (صافّات/ 107)؟!»؛ ثالثاً او را از حلال بخوراند و بپوشاند؛ چنانکه خداوند فرموده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا کَسَبْتُمْ» (بقره/ 267)؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! از چیزهای پاکیزه‌ای که کسب می‌کنید انفاق نمایید»؛ رابعاً به او خواندن و نوشتن بیاموزد؛ خامساً او را با اصول و مبانی اسلام آشنا کند؛ سادساً به او قرآن بیاموزد و او را با خلیفه‌ی خداوند در زمین آشنا کند؛ چراکه همه‌ی این‌ها برای باز داشتن او از آتش ضروری است و خداوند فرموده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا» (تحریم/ 6)؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! خودتان و خانواده‌ی‌تان را از آتش باز دارید»؛ سابعاً او را به نماز و در صورتی که دختر است به حجاب تشویق نماید؛ چنانکه خداوند فرموده است: «وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاةِ» (طه/ 132)؛ «خانواده‌ات را به نماز امر کن» و فرموده است: «قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ۚ» (أحزاب/ 59)؛ «به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمنان بگو که چادرهاشان را به خود نزدیک کنند»؛ ثامناً او را از همنشینی با بدان و همنشینی با جنس مخالف باز دارد و تحت نظر بگیرد؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَمِعْتُ ٱلْعالِمَ یَقُولُ: عَلَی ٱلْوالِدَیْنِ أَن یَأخُذا وَلَدَهُما إِلَیْهِما قَبْلَ أَن یَبْلُغَ ٱلْحُلُمَ فَإِنَّ ٱلْوَلَدَ إِذا جَنیٰ أَوْ أَذْنَبَ قَبْلَ بُلُوغِهِ کانَ إِثْمُهُ عَلیٰ والِدَیْهِ، فَلْیَأخُذاهُ إِلَیْهِما وَلْیُنْبِتاهُ نَباتاً حَسَناً! قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداکَ، أَتَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْریٰ؟! قالَ: لا وَلٰکِنَّهُ مِنْ وِزْرِ ٱلْوالِدَیْنِ إِذْ لَمْ یَقُوما بِما عَلَیْهِما»؛ «شنیدم عالم می‌فرماید: بر پدر و مادر است که فرزندشان را پیش از بلوغ در کنار خود (یعنی تحت نظر) بگیرند؛ چراکه اگر فرزند پیش از بلوغ مرتکب جنایت یا معصیتی شود، گناهش بر گردن پدر و مادر اوست، پس باید او را در کنار خود (یعنی تحت نظر) بگیرند و باید نیکو تربیتش کنند! گفتم: فدایت شوم، آیا کسی گناه دیگری را بر گردن می‌گیرد؟! فرمود: نه، ولی آن از (گناه فرزند نیست، بل از) گناه پدر و مادر است که وظیفه‌ی‌شان را انجام نداده‌اند»؛ تاسعاً او را نزد استادی بگذارد تا پیش از بلوغ عقاید و احکام اسلام را فرا گیرد؛ عاشراً استعدادی که خداوند در او قرار داده است را کشف و او را در مسیر آن هدایت کند.

این‌ها ده وظیفه‌ی پدر است که اگر آن‌ها را انجام دهد حقّ فرزند خود را ادا کرده و اگر چیزی از آن‌ها را انجام ندهد، به نسبت آن به او ظلم کرده و در روز قیامت مسؤول است و از خداوند باید یاری خواست.