10.احکام: احکام مسائل مستحدثه

لطفا پرسش شماره 168 احکام با موضوع «احکام مسائل مستحدثه» ثبت شده توسط «رضا راضی» در تاریخ 17 اسفند 1394 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

اگر یقین بدانیم فردی شرور در هواپیمایی است که چندین مسافر بی‌گناه هم داخل آن است و یقین داریم به محض رسیدن به فرودگاه بمبی را منفجر می‌کند که بیش از ده برابر کشته خواهد داد و راهی برای جلوگیری نداریم می‌توانیم هواپیما را با مسافرانش بزنیم؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

در فرض بمب‌گذاری درون هواپیما، بسیار بعید است که راهی جز نابود کردن هواپیما به همراه مسافرانش وجود نداشته باشد؛ چراکه دست کم می‌توان مردم را سریعاً از فرودگاه خارج یا خلبان را به نشاندن هواپیما در مکانی دیگر هدایت کرد، ولی اگر با فرض بسیار بعید راهی وجود نداشته باشد نیز نمی‌توان هواپیما را به همراه مسافرانش نابود کرد؛ چراکه قطع به نابودی شمار بیشتری از مردم در فرودگاه ممکن نیست؛ با توجّه به اینکه دست کم احتمال عمل نکردن بمب یا منصرف شدن بمب‌گذار به دلیل عوارض گوناگون -که هر دو بسیار شایع است- وجود دارد و با این وصف، نمی‌توان خطری ظنّی و بالقوّه را با خطری قطعی و بالفعل دفع نمود. بنابراین، در چنین وضعیّتی باید بر خداوند توکّل کرد و در حدّ توان و با رعایت تقوا به اقدامات پیشگیرانه ادامه داد؛ چراکه خداوند به تغییر هر وضعیّتی تواناست و کسی را جز به اندازه‌ی توانش تکلیف نمی‌کند و برای هر کس که تقوا پیش گیرد، راهی می‌گشاید و او را از جایی که گمان نمی‌برد یاری می‌رساند؛ چنانکه خود فرموده است: «لَا تَدْرِی لَعَلَّ اللَّهَ یُحْدِثُ بَعْدَ ذَٰلِکَ أَمْرًا» (طلاق/ 1)؛ «نمی‌دانی شاید خداوند پس از آن چیزی را پیش آورد» و فرموده است: «لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ» (بقره/ 286)؛ «خداوند کسی را جز به اندازه‌ی توانش تکلیف نمی‌کند» و فرموده است: «وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا ۝ وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ ۚ وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ ۚ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا» (طلاق/ 2 و 3)؛ «و هر کس از خداوند تقوا پیش گیرد برای او راه خروجی می‌گشاید و او را از جایی که نمی‌پندارد روزی می‌رساند و هر کس بر خداوند توکّل کند او برایش کافی است، هر آینه خداوند به کارش رسنده است، خداوند برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است».