3.عقاید:شناخت خلیفه‌ی خداوند در زمین؛ احوال صحابه و همسران پیامبر خاتم (ص) و حرمت آنان

لطفا پرسش شماره 148 عقاید با موضوع «شناخت خلیفه‌ی خداوند در زمین؛ احوال صحابه و همسران پیامبر خاتم (ص) و حرمت آنان» ثبت شده توسط «علی» در تاریخ 2 بهمن 1394 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

چرا حضرت علی قاتلان عثمان را محاکمه نکرد؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

قاتلان عثمان تفصیلاً برای علی شناخته شده نبودند تا آنان را مجازات کند و اجمالاً نیز بیشتر مهاجران و انصار از اصحاب رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم متّهم به مشارکت مستقیم یا غیر مستقیم در قتل او بودند؛ تا جایی که از ابو سعید خدری نقل شده است که هشتصد نفر از آنان را در قتل او حاضر می‌دانست (ابن شبة، تاریخ المدینة، ج4، ص1175) و از هاشم بن عتبة بن أبی وقّاص نقل شده است که در معرّفی قاتلان او می‌گفت: «إِنَّما قَتَلَهُ أَصْحابُ مُحَمَّدٍ وَ أَبْناءُ أَصْحابِهِ وَ قُرّاءُ ٱلنَّاسِ حِینَ أَحْدَثَ ٱلْأَحْداثَ وَ خالَفَ حُکْمَ ٱلْکِتابَ» (ابن مزاحم، وقعة صفّین، ص354؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج4، ص30)؛ «جز این نیست که اصحاب محمّد و فرزندان اصحابش و قاریان مردم او را کشتند، هنگامی که بدعت‌ها برساخت و با حکم قرآن به مخالفت پرداخت». به علاوه صدها نفر از مسلمانان خشمگین که به دعوت برخی صحابه و تابعین از شهرهای مختلف خصوصاً کوفه و مصر به مدینه آمده بودند، در قتل او مشارکت داشتند (نگاه کنید به: ابن قتیبة، الإمامة و السّیاسة، ج1، ص40) و روشن است که محاکمه‌ی همه‌ی این شمار کثیر برای علی مقدور نبود و موجب فتنه می‌شد، در حالی که خداوند فرموده است: «لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ» (بقره/ 286)؛ «خداوند کسی را جز به اندازه‌ی توانایی‌اش تکلیف نمی‌کند» و فرموده است: «وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ ۚ» (بقره/ 191)؛ «و فتنه بدتر از قتل است».

برای درک دشواری این کار برای علی کافی است بدانید که عایشه همسر رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و مادر مؤمنان، یکی از متّهمان اصلی مشارکت در قتل عثمان بود که در مکّه مردم را بر ضدّ او تحریک می‌کرد و صریحاً به قتل او فتوا می‌داد و می‌گفت: «أُقْتُلُوا نَعْثَلاً فَقَدْ کَفَرَ»؛ «نعثل را بکشید؛ چراکه کافر شده است» (نگاه کنید به: ابن أعثم، الفتوح، ج2، ص437؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج3، ص477؛ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ج1، ص469؛ ابن أثیر، الکامل فی التاریخ، ج3، ص206؛ ابن قتیبة، الإمامة و السّیاسة، ج1، ص51) و متّهم دیگر طلحه بود که دشمن‌ترین صحابی با عثمان محسوب می‌شد، تا جایی که پس از محاصره آب را به روی او بست (ابن قتیبة، المعارف، ص228؛ ابن شبة، تاریخ المدینة، ج4، ص1169). به همین دلیل، مروان بن حکم منشی عثمان، او را در جنگ جمل با تیری کشت و مدّعی شد که انتقام عثمان را گرفته است (حاکم نیشابوری، المستدرک، ج3، ص370؛ ابن عبد البر، الاستیعاب، ج2، ص766؛ ابن أثیر، أسد الغابة، ج3، ص60؛ تاریخ الیعقوبی، ج2، ص182؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ج16، ص272). با این وصف، می‌توان گفت که علی در جنگ جمل، عملاً با قاتلان عثمان جنگید و بسیاری از آنان را به سزای عمل‌شان رسانید، هر چند بسیاری نیز از دست او گریختند و در شهرها پراکنده گردیدند.

از اینجا دانسته می‌شود که علی در اقامه‌ی حدود خداوند هیچ تقصیری نکرد و اگر حدّی را اقامه نداشت، به سبب ناتوانی از اقامه‌ی آن در اثر فقدان یاران کافی، بیم فتنه و ممانعت ظالمان بود و این حقیقتی است که درباره‌ی آن اختلافی وجود ندارد.