6.احکام:احکام مکاسب و مشاغل حرام
لطفا پرسش شماره 133 احکام با موضوع «احکام مکاسب و مشاغل حرام» ثبت شده توسط «رضا راضی» در تاریخ 5 دی 1394 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.
متن پرسش:
کشیدن سیگار و قلیان و تریاک چه حکمی دارد؟ خرید و فروششان چطور؟پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:
پاسخ پرسش شما به ترتیب زیر است: اولاً استعمال مواد مخدّر، بدون تردید
حرام است؛ چراکه از یک سو به بدن آسیب‌های جدّی و خانمان‌سوز می‌رساند، در
حالی که خداوند فرموده است: «وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ» (بقره/ 195)؛ «خود را با دستانتان به هلاکت نیندازید» و از سوی دیگر مصداق بارز اضاعه‌ی مال شمرده می‌شود، در حالی که خداوند فرموده است: «وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ ۖ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُورًا» (إسراء/ 26 و 27)؛ «و (مال خود را) تلف نکن؛ چراکه تلف کنندگان (مال) برادران شیاطین هستند و شیطان پروردگارش را بسیار ناسپاس است»؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَمِعْتُ
ٱلْمَنْصُورَ ٱلْهاشِمیَّ ٱلْخُراسانِیَّ یَقُولُ: ما کانَ رَسُولُ ٱللّهِ
صَلَّی ٱللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ یَشْرَبُ تِرْیاکاً أَوْ
یَتَعَلَّقُ تَمِیمَةً أَوْ یَقُولُ ٱلشِّعْرَ مِنْ قِبَلِ نَفْسِهِ»؛ «شنیدم
جناب منصور هاشمی خراسانی می‌فرماید: رسول خدا صلّی الله علیه و آله و
سلّم تریاک استعمال نمی‌کرد و نظربند نمی‌آویخت و از نزد خود شعر
نمی‌سرود». و یکی دیگر از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَأَلْتُهُ
عَنِ ٱلتِّرْیاکِ فَقالَ: إنَّهُ کَٱلْخَمْرِ وَ ٱلْمَیْسِرِ فِیهِمَا
إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ
نَفْعِهِمَا، فَٱجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ! قُلْتُ: إِنَّ مِنَ
ٱلْفُقَهاءِ مَنْ یَسْتَعْمِلُهُ! قالَ: ماذا تُرِیدُ مِنَ ٱلْفُقَهاءِ؟!
وَ هَلِ ٱلْفُقَهاءُ إِلّا رِجالٌ مِنَ ٱلنّاسِ؟!»؛ «از
آن جناب درباره‌ی تریاک پرسیدم، پس فرمود: هرآینه آن مانند خمر و قمار است
که در آن‌ها گناهی بزرگ و منافعی برای مردم است و گناه آن‌ها از نفع آن‌ها
بزرگ‌تر است، پس از آن اجتناب کنید، باشد که رستگار شوید! گفتم: از فقها
کسانی هستند که آن را استعمال می‌کنند! فرمود: از فقها چه می‌خواهی؟! آیا
فقها جز شماری از مردم هستند؟!». ثانیاً در حرمت استعمال دخانیّات مانند
حرمت استعمال موادّ مخدّر، جای تأمّل و اشکالی نیست؛ چراکه استعمال آن‌ها
نیز مانند استعمال موادّ مخدّر، منشأ امراض مهلک و مصداق اضاعه‌ی مال است؛
چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَأَلْتُ
ٱلْمَنْصُورَ عَنِ ٱلْبَنْجِ فَقالَ: ذٰاکَ مِنْ إِخْوانِها -یَعْنِی
ٱلْخَمْرَ! ثمّ قالَ: مَنْ أَخَذَ سِیجاراً فَقَدْ أَخَذَ جَمْرَةً مِنَ
ٱلنّارِ! قُلْتُ: قَبَّحَ اللّهُ إِمامَ قَوْمٍ قَدْ فُتِنَ بِٱلْأَنابِیب!
فَتَأَمَّلَ قَلِیلاً ثُمَّ قالَ: دَعْ عَنْکَ هٰذا»؛ «از
جناب منصور درباره‌ی حشیش پرسیدم، پس فرمود: این از برادران آن -یعنی خمر-
است! سپس فرمود: هر کس سیگاری را در دست بگیرد، هرآینه اخگری از آتش
(جهنّم) را در دست گرفته است! گفتم: خداوند زشت کند امام قومی را که
شیفته‌ی پیپ‌هاست! آن جناب اندکی تأمّل کرد و سپس فرمود: این (موضوع) را وا
گذار». و یکی دیگر از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَمِعْتُهُ
یَقُولُ: التَّدْخِینُ لَذَّةُ أَصْحابِ ٱلنّارِ وَ سَمِعْتُهُ یَنْهیٰ
عَنِ ٱلصَّلاةِ خَلْفَ مَنْ یَسْتَعْمِلُ ٱلسِّیجارَ»؛ «از آن جناب شنیدم که می‌فرماید: دود کردن، لذّت اهل آتش است و شنیدم که از نماز گزاردن پشت سر کسی که سیگار می‌کشد، نهی می‌فرماید». و یکی دیگر از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «رَأیٰ
رَجُلاً یُدَخِّنُ فَقالَ لَهُ: أَیُعْجِبُکَ ٱلدُّخانُ؟ قالَ: نَعَمْ،
قالَ: <فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی السَّمَاءُ بِدُخَانٍ مُبِینٍ
یَغْشَى النَّاسَ ۖ هَٰذَا عَذَابٌ أَلِیمٌ>! فَأَلْقَی ٱلرَّجُلُ
سِیجارَهُ لَمّا سَمِعَ هٰذا وَ قالَ: أَسْتَغْفِرُ ٱللّهَ وَ أَتُوبُ
إِلَیْه»؛ «آن حضرت مردی را دید که (سیگاری
در دست دارد و) دود می‌کند، پس به او فرمود: آیا دود را خوش می‌داری؟ گفت:
بله، فرمود: <پس منتظر روزی باش که آسمان دودی آشکار می‌آورد؛ مردم را
فرا می‌گیرد، آن عذابی دردناک است> (دخان/ 10 و 11)! پس مرد چون این سخن
را شنید سیگار خود را انداخت و گفت: از خداوند آمرزش می‌طلبم و به سوی او
توبه می‌کنم»! ثالثاً از آنچه گذشت دانسته می‌شود که
خرید و فروش موادّ مخدّر و دخانیّات جایز نیست؛ زیرا قاعده در اسلام، حرمت
خرید و فروش هر چیزی است که استعمال آن حرام است؛ چنانکه یکی از یارانمان
ما را خبر داد، گفت: «سَمِعْتُ ٱلْمَنْصُورَ یَقُولُ: ثَمَنُ ٱلْکَلْبِ ٱلَّذِی یُعْبَثُ بِهِ سُحْتٌ وَ ثَمَنُ ٱلدُّخانِ سُحْتٌ»؛ «شنیدم جناب منصور می‌فرماید: پول سگی که با آن بازی می‌شود حرام است و پول دود حرام است». و برخی دیگر از یارانمان ما را خبر دادند، گفتند: «تَحاکَمَ
إِلَیْهِ رَجُلانِ یَخْتَصِمانِ فَقالَ أَحَدُهُما: إِنَّ هٰذا دَفَعَ
إِلَیَّ حَشِیشاً فَشَرِبْتُهُ ثُمَّ جاءَنِی یَطْلُبُ أَجْرَهُ وَ غالیٰ!
فَقالَ ٱلْآخَرُ: ما وَهَبْتُهُ لَهُ وَ إِنَّما بِعْتُهُ! فَغَضِبَ وَ
قالَ: إِنَّ أَحَدَکُمْ لَیَسْقِی أَخاهُ سَمّاً لِیَقْتُلَهُ ثُمَّ
یَأْتِیهِ یَطْلُبُ أَجْرَهُ؟! لا أَجْرَ لَهُ وَ لا کَرامَةَ»!؛ «دو
مرد در حالی که با یکدیگر نزاع می‌کردند، داوری را به نزد آن جناب آوردند،
پس یکی از آن دو گفت: این مرد به من حشیشی داد و من آن را استعمال کردم،
سپس به نزد من آمد و بهای آن را از من طلبید و قیمتش را بالا برد! مرد دیگر
گفت: آن را به او نبخشیدم، بلکه فروختم! پس آن جناب به خشم آمد و فرمود:
هرآینه یکی از شما به برادرش سمّی می‌دهد تا او را بکشد و سپس به نزد او
می‌آید و بهایش را می‌طلبد؟! بهایی برای او نیست و ارزشی ندارد»! با این وصف، کسی که موادّ مخدّر و دخانی
را می‌فروشد مستحقّ ثمن آن‌ها نیست و اگر ثمن آن‌ها را بگیرد، چیز حرامی را
گرفته و مال مردم را به باطل خورده، در حالی که خداوند فرموده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ» (نساء/ 29)؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! اموال یکدیگر را میانتان به باطل نخورید»؛ همچنانکه دادن ثمن آن‌ها به او توسّط خریدار نیز جایز نیست؛ چراکه خداوند فرموده است: «وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیَامًا» (نساء/ 5)؛ «و اموال‌تان را که خداوند برای شما پشتوانه‌ای قرار داده است به سفیهان ندهید»؛
بلکه بعید نیست فروشندگان و خریداران عمده‌ی این گونه مواد، افساد
کنندگانی در زمین و شایسته‌ی کیفر محاربان باشند؛ چراکه تبعات مرگبار شیوع
این موادّ سمّی در میان مسلمانان پوشیده نیست، تا حدّی که می‌توان اقدام به
آن را مانند اقدام به قتل عمد دانست و خداوند به هر چیزی آگاه است.
