2.عقاید: شناخت کتاب خداوند؛ تفسیر برخی آیات قرآن

لطفا پرسش شماره 123 عقاید با موضوع « شناخت کتاب خداوند؛ تفسیر برخی آیات قرآن» ثبت شده توسط «علی راضی» در تاریخ 15 آذر 1394 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

کدام یک از تفاسیر قرآن را برای مطالعه‌ی بیشتر جوانان توصیه می‌کنید؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

محکمات قرآن نیازی به تفسیر ندارند؛ زیرا اگر نیازی به تفسیر داشته باشند دور یا تسلسل لازم می‌آید که محال است، ولی متشابهات آن به معنای مفاهیم صناعات و مصادیق عمومات آن، نیاز به تفسیر دارند و برای آگاهی از آن باید به خداوند و راسخان در علم رجوع کرد؛ چنانکه فرموده است: «هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ ۖ فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِیلِهِ ۗ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ ۗ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ» (آل عمران/ 7)؛ «او کسی است که کتاب را بر تو نازل کرد، از آن آیاتی محکم هستند که اصل کتاب شمرده می‌شوند و آیاتی دیگر متشابه‌اند، امّا کسانی که در دل‌هاشان انحرافی وجود دارد از متشابهات آن به دنبال فتنه و به دنبال تأویل آن‌ها پیروی می‌کنند، در حالی که تأویل آن‌ها را جز خداوند و راسخان در علم نمی‌دانند» و با این وصف، برای آگاهی از تأویل آن‌ها، باید به خداوند و راسخان در علم رجوع کرد و رجوع به خداوند با رجوع به محکمات کتاب او و رجوع به راسخان در علم با رجوع به خلفاء او در زمین انجام می‌شود که قدر متیقّن از راسخان در علم هستند.

از اینجا دانسته می‌شود که رجوع به هیچ یک از تفاسیر مفسّران درباره‌ی کتاب خداوند واجب نیست و از رجوع به خداوند و خلیفه‌ی او در زمین بی‌نیاز نمی‌کند، ولی رجوع به برخی از آن‌ها با وجود همه‌ی کاستی‌ها و اشکال‌هایی که دارند می‌تواند بسیار سودمند باشد؛ مانند «التبیان فی تفسیر القرآن» نوشته‌ی محمّد بن جعفر طوسی (د.460ق)، «مجمع البیان فی تفسیر القرآن» نوشته‌ی فضل بن حسن طبرسی (د.548ق)، «تفسیر غریب القرآن» نوشته‌ی فخر الدین طریحی (د.1085ق)، «المیزان فی تفسیر القرآن» نوشته‌ی محمّد حسین طباطبایی (د.1403ق) و «البیان فی تفسیر القرآن» نوشته‌ی ابو القاسم خویی (د.1413ق) از شیعه و «جامع البیان عن تأویل آی القرآن» نوشته‌ی محمّد بن جریر طبری (د.310ق)، «تفسیر القرآن العظیم» نوشته‌ی ابن أبی حاتم رازی (د.327ق)، «مفردات ألفاظ القرآن» نوشته‌ی راغب اصفهانی (د.425ق)، «الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل» نوشته‌ی محمود بن عمر زمخشری (د.538ق)، «زاد المسیر فی علم التفسیر» نوشته‌ی ابن جوزی بغدادی (د.597ق)، «التفسیر الکبیر» نوشته‌ی فخر الدین رازی (د.606ق)، «الجامع لأحکام القرآن» نوشته‌ی محمّد بن أحمد قرطبی (د.671ق) و «الإتقان فی علوم القرآن» نوشته‌ی جلال الدین سیوطی (د.911ق) از اهل سنّت.