3.احکام:احکام مکاسب و مشاغل حرام

لطفا پرسش شماره 74 احکام با موضوع «احکام مکاسب و مشاغل حرام» ثبت شده توسط «علی راضی» در تاریخ 29 مهر 1394 و پاسخ دفتر حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه السلام را بخوانید.

متن پرسش:

حکم ایشان در مورد موسیقی چیست؟

پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی:

شنیدن موسیقی مانند هر صدای دیگری مباح است، مگر آنکه یکی از دو عیب را داشته باشد: صورت آن مطرب، محرّک و مناسب رقص باشد اگرچه کلام لغوی در آن وجود نداشته باشد، یا کلام لغوی مانند کفر، هجو، فحش، غیبت یا تشبیب (توصیف عاشقانه از زن و مرد) در آن وجود داشته باشد اگرچه صورت آن مطرب، محرّک و مناسب رقص نباشد؛ چنانکه خداوند فرموده است: «وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ» (قصص/ 55)؛ «و چون لغو را بشنوند از آن روی بگیرند» و فرموده است: «وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» (مؤمنون/ 3)؛ «و کسانی که از لغو روی‌گردانند» و فرموده است: «وَالَّذِینَ لَا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَامًا» (فرقان/ 72)؛ «و کسانی که باطل را شاهد نمی‌شوند و چون بر لغو می‌گذرند، بزرگوارانه عبور می‌کنند».

دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی؛ بخش پاسخگویی به پرسش‌ها

تعلیق شماره:

1

نویسنده‌ی تعلیق:

رضوان

تاریخ تعلیق:

1395/6/4

حکم ایشان در مورد موسیقی چیست؟ مصداق یا مصداق‌هایی برای موسیقی حلال معرّفی نمایند. نظر ایشان در مورد برگزاری کنسرت در کشور ایران که منجر به اختلاف بین علما شده چیست؟ برخی اعتقاد دارند اسلام دین خشونت است و با شادی مخالف است و به همین دلیل برخی علما با موسیقی و کنسرت مخالفت می‌کنند.

پاسخ به تعلیق:

1

تاریخ پاسخ به تعلیق:

1395/6/8

موسیقی به معنای اصوات متوالی، هماهنگ و خوشایند حرمت ذاتی ندارد؛ چراکه توالی، هماهنگی و خوشایندیِ اصوات عقلاً قبیح نیست و از این رو، در خلقت خداوند فراوان است و تبعاً در شریعت او نیز حرام محسوب نمی‌شود؛ مگر اینکه عنوانی ثانوی پیدا کند و آن همانا «اللَّغْوَ»، «قَوْلَ الزُّورِ» و «لَهْوَ الْحَدِیثِ» است؛ چراکه خداوند به إعراض از این‌ها امر کرده و فرموده است: «وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ» (قصص/ 55)؛ «و چون لغو را بشنوند از آن روی بگیرند» و فرموده است: «وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» (مؤمنون/ 3)؛ «و کسانی که از لغو روی‌گردانند» و فرموده است: «وَالَّذِینَ لَا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَامًا» (فرقان/ 72)؛ «و کسانی که باطل را شاهد نمی‌شوند و چون بر لغو می‌گذرند، بزرگوارانه عبور می‌کنند» و فرموده است: «فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ» (حج/ 30)؛ «پس از پلیدی بت‌ها اجتناب کنید و از سخن باطل اجتناب کنید» و فرموده است: «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَیَتَّخِذَهَا هُزُوًا ۚ أُولَٰئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ» (لقمان/ 6)؛ «و از مردم کسانی هستند که سخنان بیهوده را می‌خرند تا بدون علم از راه خداوند گمراه کنند و آن را به سخره بگیرند، آنان برایشان عذابی خوار کننده است»!

از اینجا دانسته می‌شود که موسیقی در دو صورت حرام است:

1 . صورت آن مطرب، محرّک و مناسب رقص باشد، اگرچه سخن باطل یا بیهوده‌ای در آن وجود نداشته باشد؛ چراکه در این صورت مصداق «اللَّغْوَ» شمرده می‌شود.

2 . سخن باطل یا بیهوده‌ای مانند کفر، کذب، هجو، هزل، فحش، استهزاء، غیبت یا تشبیب (توصیف عاشقانه از زن و مرد) در آن وجود داشته باشد، اگرچه صورت آن مطرب، محرّک و مناسب رقص نباشد؛ چراکه در این صورت مصداق «قَوْلَ الزُّورِ» و «لَهْوَ الْحَدِیثِ» شمرده می‌شود.

این مبنای علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی درباره‌ی شنیدنی‌هاست که مبتنی بر سخن خداوند در قرآن است؛ چراکه خداوند در قرآن، شنیدنی‌های حرام را به دو دسته تقسیم کرده و درباره‌ی اهل بهشت فرموده است: «لَا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْوًا وَلَا تَأْثِیمًا» (واقعه/ 25)؛ «در آن نه لغوی می‌شنوند و نه گناه‌انگیزی» و فرموده است: «لَا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْوًا وَلَا کِذَّابًا» (نبأ/ 35)؛ «در آن نه لغوی می‌شنوند و نه دروغی» و با این وصف، شنیدن هر یک از این دو حرام است؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت:

«سَمِعْتُ ٱلْمَنْصُورَ ٱلْهاشِمیَّ ٱلْخُراسانِیَّ یَقُولُ: إِنَّ ٱللّهَ یُبْغِضُ کَلِمَةً خَبِیثَةً وَ صَوْتاً مُطَرِّباً فَلا تَسْمَعُوهُما وَ مَنْ یَسْمَعُهُما فَإِنَّما یُصَبُّ فِی أُذُنِهِ ٱلْحَمِیمُ وَ لا تَرْقُصُوا فَإِنَّ ٱلشَّیْطانَ راقِصٌ وَ یُحِبُّ ٱلرّاقِصینَ»؛ «شنیدم جناب منصور هاشمی خراسانی می‌فرماید: هرآینه خداوند سخنی آلوده و آوایی مطرب را مبغوض می‌دارد، پس به آن دو گوش نسپارید و هر کس به آن دو گوش می‌سپارد جز این نیست که در گوشش آب سوزان ریخته می‌شود و رقص نکنید؛ چراکه شیطان رقص کننده است و رقص کنندگان را دوست می‌دارد»!

آری، شنیدن موسیقی هرگاه از یک سو مطرب، محرّک و مناسب رقص و از سوی دیگر حاوی سخنی ناروا نباشد، اشکالی ندارد و مانند شنیدن هر صدای دیگری مباح است؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت:

«قالَ لِیَ ٱلْمَنْصُورُ: إِنِّی سَمِعْتُ نَغْمَةً حَسَنَةً لا لَغْوٌ فِیها وَ لا تَأثِیمٌ فَحَسِبْتُها مِنْ نَغَماتِ ٱلْجَنَّةِ! قُلْتُ: أَ فَیُعْجِبُکَ شَیْءٌ مِنَ ٱلنَّغْمَةِ؟! قالَ: إِنَّها إِذَا ٱعْتَدَلَتْ وَ لَمْ یَکُنْ فِیها کِذْبٌ وَ لا هَجْوٌ وَ لا فُحْشٌ وَ لا تَشْبِیبٌ فَلا یَکْرَهُها إِلّا ٱلْحِمارُ»؛ «جناب منصور به من فرمود: من آوازی نیکو شنیدم که نه لغوی در آن بود و نه گناه‌انگیزی، پس پنداشتم که از آوازهای بهشت است! گفتم: آیا پس چیزی از آواز تو را خوش می‌آید؟! فرمود: آن هرگاه معتدل باشد و در آن کذبی یا هجوی یا فحشی یا تشبیبی نباشد، از آن بدش نمی‌آید جز الاغ»!

به این ترتیب، شناخت مصداق برای مکلّف آسان و حکم کنسرت‌های موسیقی دانسته می‌شود؛ همچنانکه دانسته می‌شود اسلام دین خشونت و سوگواری نیست، بلکه دین عقلانیّت، اعتدال و وقار است و کسانی که شادی را در سبکساری، کفر، کذب، هجو، هزل، فحش، استهزاء، غیبت یا تشبیب می‌جویند، در گمراهی دوری هستند؛ چنانکه خداوند فرموده است: «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَٰلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ» (یونس/ 58)؛ «بگو به فضل خداوند و به رحمتش، به آن باید شادی کنند، آن بهتر از چیزی است که گرد می‌آورند»!