2.مقدّمات: علم و جهل؛ موانع تحصیل علم (تقلید، تعصّب، تکبّر، خرافه‌گرایی و ...)
لطفا پرسش شماره 4 مقدمات: علم و جهل با موضوع «موانع تحصیل علم»
ثبت شده توسط «فاروق ملازهی» در تاریخ 12 دی 1394 و پاسخ دفتر
حفظ و نشر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی؛ زمینه‌ساز عملی ظهور مهدی علیه
السلام را بخوانید.
آیا جناب منصور هاشمی خراسانی ما را از سلف عالم‌تر و فاضل‌تر می‌داند؟!
| پاسخ بخش پاسخگویی به پرسش‌های دفتر حفظ و نشر آثار منصور هاشمی خراسانی: |
اگر منظور شما از «ما» شخص شما یا اشخاص خاصّ دیگری در پیرامون شماست، جناب منصور هاشمی خراسانی درباره‌ی شما اطّلاع و تبعاً قضاوت خاصّی ندارد و به عالم‌تر و فاضل‌تر بودن یا نبودن شما از سلف حکم نمی‌کند، ولی اگر منظورتان «نوع آیندگان» است، ایشان عالم‌تر بودن و فاضل‌تر بودن «نوع آیندگان» از «نوع گذشتگان» را با توجه به دلایلی عقلی و شرعی که در کتاب «بازگشت به اسلام» (ص42 تا 44) ذکر فرموده است، «ممکن» می‌داند و معتقد است که عالم‌تر بودن و فاضل‌تر بودن مطلق سلف از مطلق آیندگان، بر خلاف پندار کسانی که آن را بدیهی می‌پندارند، بدیهی نیست و قطعی شمرده نمی‌شود و با این وصف، تقلید از آنان بر پایه‌ی ظنّ به عالم‌تر بودن و فاضل‌تر بودنشان، نظر به عدم اعتبار ظن در اسلام، واجب بلکه جایز نیست. به هر حال، روشن است که سلف، به معنای مسلمانان سه نسل نخست، پیامبرانی معصوم نبودند که عالم‌تر بودن و فاضل‌تر بودنشان از آیندگان بدیهی یا قطعی باشد و تقلید از آنان واجب یا جایز شمرده شود.
با این حال، جناب منصور هاشمی خراسانی امکان عالم‌تر بودن آنان از آیندگان را می‌پذیرد، ولی انتقال علم آنان به آیندگان به صورت صحیح و کامل را مشکوک بلکه مردود می‌شمارد و معتقد است که موانع سیاسی و مذهبی فراوانی برای آن وجود داشته است که جایی برای یقین به صحّت و کمال آن باقی نمی‌گذارد و ظنّ به صحّت و کمال آن نیز با توجّه به عدم اعتبار ظن در اسلام کافی نیست. همچنانکه فاضل‌تر بودن مسلمانان نخستین از آیندگان را از لحاظ اجر اخروی می‌داند و آن را دلیلی برای تقلید از آنان نمی‌یابد.
بنابراین، حاصل سخن ایشان درباره‌ی سلف این است که اولاً عالم‌تر بودن و فاضل‌تر بودن آنان از آیندگان به صورت مطلق، قطعی نیست و از عقل و شرع ثابت نمی‌شود و تنها محتمل است و این احتمال برای لزوم تقلید از آنان کافی نیست و ثانیاً به فرض عالم‌تر بودن آنان از آیندگان، قطعی نیست که علم آنان به صورت صحیح و کامل به آیندگان رسیده باشد تا تقلید از آنان بر پایه‌ی آن ممکن و ضروری باشد و به فرض فاضل‌تر بودن آنان، فضل‌شان به معنای بیشتر بودن اجرشان در آخرت است که مستلزم تقلید از آنان در دنیا نیست.
بنابراین، از نظر جناب منصور هاشمی خراسانی، مسلمانان باید به جای سلف، از کتاب خداوند و سنّت قطعی پیامبر او صلّی الله علیه و آله و سلّم تبعیّت کنند؛ همچنانکه سلف نیز می‌کوشیدند که همین کار را انجام دهند و خود از سلف‌شان تبعیّت نمی‌کردند و از خلف نمی‌خواستند که تابع آنان باشند و این واقعیّتی است که بر اهل اطلاع پوشیده نیست.
خداوند به همه‌ی مسلمانان توفیق ترک تعصّب و تقلید و التزام به اسلام خالص و کامل برکنار از همه‌ی اهواء و مذاهب را ارزانی دارد.
